Türkiye Sınayi Kalkınma Bankası (TSKB) Ekonomik Araştırmalar’ın hazırladığı “Hayat Bir Nefes Derinden” başlıklı raporunda, global bir sorun olan hava kirliliğinin insan sıhhatine, ekosisteme, iklime ve iktisada tesirlerine dikkat çekildi.
Sözcü’den Orhan Bozkurt’un aktardığı rapora nazaran; her yıl dünya çapında 7 milyon erken vefata sebep olan hava kirliliği, günümüzde en kıymetli çevresel sıhhat sorunlarından biri olarak kabul ediliyor. Birleşmiş Milletler Etraf Programı’nın (UNEP) transferlerine nazaran ise dünya genelinde 300 milyon çocuk, kabul edilebilir düzeyden 6 kat fazla hava kirliliğine maruz kalıyor. Bu kirlilik tehlikeli boyutlara ulaştığı devirlerde, plansız eğitim duraklamasına sebep olarak, çocukları ve gençleri olumsuz tarafta etkileyebiliyor.
“Türkiye’de en çok mevt ve sakatlığı bir ortaya getiren risk faktörleri ortasında hava kirliliği de var”
Tüm dünyada olduğu üzere Türkiye’de de hava kirliliğinin sıhhat sıkıntılarının kıymetli sebeplerinden biri olarak karşımıza çıktığını anlatan raporda; Washington Üniversitesi’nde bulunan Sıhhat Metrikleri ve Kıymetlendirme Enstitüsü bilgilerine nazaran, Türkiye’de en çok mevt ve sakatlığı bir ortaya getiren risk faktörleri ortasında hava kirliliğinin de bulunduğundan bahsediliyor. Risk sıralamasında 2009 yılında 6’ıncı sırada olan hava kirliliğinin 2019 yılında 5’inci sıraya yükselmesi dikkat çekiyor. Buna rağmen, Dünya Bankası tarafından 2022 yılında yayınlanan Türkiye’ye ait ‘Ülke İklim ve Kalkınma Raporu’, Türkiye’nin hava kirliliğini azaltmada ilerleme kaydetmiş olduğunu belirtiyor.
Toz, polen, küf üzere 10 mikron ve daha küçük parçacıkları söz eden PM10 (partikül madde) ve azot dioksit (NO2) konsantrasyonlarının, Türkiye’nin ekonomik büyümesine nazaran azaldığı gözlemleniyor.
İşte Türkiye’nin havası en kirli illeri
Rapor için hazırlanan çalışmada kullanılan Türkiye’deki 26 kente ait mevcut datalar, üretim ile hava kirliliği göstergesi ortasında yanlışsız istikametli bir bağa işaret etmiyor. Bu durum, hava kirliliğini artırmadan üretimin artırılabileceğini ima ediyor.
Azotdioksit (NO2) konsantrasyonu dikkate alındığında, 2016 ve 2021 yılları ortası bilgilerin tahlil edildiği çalışmada ortalarında Erzurum’un da bulunduğu 12 kentin dataları ele alındı. Raporda şu sözlere yer verildi:
“Çalışmaya dahil edilen kentler ortasında ortalama NO2 konsantrasyonu en yüksek kentlerin basında Ankara, Erzurum ve Trabzon geliyor. 2021 yılında Ankara, Erzurum ve Trabzon’un ortalama NO2 konsantrasyonunun WHO ve EC kritik kıymetlerinin üzerinde olduğu görülüyor.
Türkiye’de belirlenmiş kritik bedeller ile karşılaştırıldığında ise 2016 yılında çalışmaya dahil edilen hiçbir kentin yıllık ortalama NO2 konsantrasyonu Türkiye kritik bedelinin üzerinde değilken, 2019, 2020 ve 2021 yıllarında Ankara’nın ortalama NO2 konsantrasyonu Türkiye kritik kıymetinin üzerinde hesaplanıyor.”
Çalışmada öne çıkan başka satır başları ise şöyle:
“Hava kirliliği ve iklim değişikliği ortasında karmaşık bir alaka bulunurken, bu bağlantı “madalyonun iki yüzü” olarak isimlendiriliyor. Hava kirliliği, iklim değişikliğini etkilediği üzere iklim değişikliği de hava kirliliğini tetikliyor.
“Gelişmekte olan ülkeler daha yüksek hava kirliliği ile gayret ederken, bayanlar, çocuklar, yaşlılar ve düşük gelir grubundakiler için hava kirliliğinin olumsuz tesirleri daha hissedilebilir düzeyde yaşanıyor.
“İklim değişikliği sebebi ile sayıları artan orman yangınları, etraflarındaki bölgelerde hava kirliliğini artırdığı üzere bölgesel hava kalitesini de etkiliyor.
“Hava kirliliği kaynaklı global erken vefatlar nedeniyle oluşan yıllık işgücü geliri kayıpları, 1995 yılındaki 47 milyar dolardan 2015’te yaklaşık 179 milyar dolara ulaşmış durumda.
“Hava kirliliği nedeniyle erken ölümlerden kaynaklanan refah kaybının 2015 yılındaki 3,16 trilyon dolardan 2060 yılında 18,3-25,3 trilyon dolara yükselebileceği öngörülüyor.
“Hava kirliliği, hava kalitesine bağlı olan ziraî randımanda bir azalmaya neden oluyor. Gelişmekte olan birçok ülkede endüstrideki gelişmelerin ve kentleşmedeki artışın, tarım üzerindeki olumsuz tesirleri hissediliyor.”
“2021 Yılı Dünya Hava Kalitesi Raporu”na nazaran, en yüksek ortalama PM2,5 konsantrasyonuna sahip ülke 76,9 μg/m3 pahası ile Bangladeş. Türkiye ise 20,0 μg/m3 pahası ile 117 ülke ortasında 46’ıncı sırada.