Ekonomi idaresinin son devirde uyguladığı siyasetler döviz kurlarının patlamasına neden oldu. Kurlardaki artışlar tarihi düzeylere çıkarken, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) kurları tutmak için piyasa üzerinde kurduğu baskı çoklu kur sisteminin ortaya çıkmasına sebebiyet verdi. Merkez TL’deki kayıpları engellemek için çeşitli araçları devreye alsa da kurlarda yükselişi durduramadı. Dolar geçen hafta tüm para üniteleri karşısında düşerken, Türkiye’de yükselişini sürdürdü. Böylelikle özgür piyasa ile makas açıldı. Kapalı Çarşı’da dolar 20.50 liranın üstünde satılırken, bankalar ise 19.40 lira düzeylerinden süreç yaptı. Bunun piyasalar üzerindeki baskının sonucu olduğunu söyleyen ekonomist Uğur Gürses, bu durumda ‘karaborsanın’ kaçınılmaz olduğunu söyledi.
‘Likit Dövizler Eridi’
Merkez Bankası’nın her an kullanılabilir likit dövize muhtaçlık duyduğunu, altının ise hemen–anında likite çevrilebilir durumda olmadığını belirten ekonomist Uğur Gürses, likit dövizlerin erimesi ve kritik bir düzeye düşmesi nedeniyle altının satılmaya başlandığını vurguladı. Gürses yazısında Merkez Bankası altın rezervlerinin haftalık olarak değerlemesi sırasında altın fiyatının hangi gün ya da seansta yüksekse o bedel temel alınarak altın rezervlerinin döviz karşılığının yüksek gösterilmeye çalışıldığının altını çizdi.
‘Türkiye Nebati Periyodunda Daha Fazla Faiz Ödemek Zorunda Kaldı’
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ve Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati Dönemi Risk Primlerini yorumlayan Ekonomist Ömer Rıfat Gencal Politikyol’da kaleme aldığı yazıda “Türkiye bu periyotta 5 yıl borçlanma için yıllık yüzde 2.65, 10 yıl için yüzde 2.94 daha fazla faiz ödeyen bir ülke durumuna düşmüş. Bu faiz farklarının ortalaması, HMB Nureddin Nebati’nin 2 Aralık 2021 tarihinde misyona geldiği periyottan bugüne kadar ortalama 5 yıl için yıllık 592.9 ve 10 yıl için 627.4 baz puan olmuş. Kısaca Nureddin Nebati periyodu ile CBH sistemi öncesi periyot karşılaştırıldığında, Nureddin Nebati periyodunda Türkiye, 5 yıl ve 10 yıllık dolar borçlanmalar için sırasıyla yıllık yüzde 3.53 ve yüzde 3.74 daha fazla faiz ödemek zorunda kalmış’’ dedi.
Bilinçli ve farkındalığı olan bir başkanın Merkez Bankası rezervlerinin -60 milyar ABD Doları seviyesine indiğini, ülkesinin bir ödemeler istikrarı krizi eşiğinde olduğunu görerek hareket edeceğini belirten Ömer Rıfat Gencal, ‘’Basit bir hesapla Türkiye’nin yıllık 11 milyar Dolar ortalama borçlanma yaptığı düşünüldüğünde ve bu borçlanmaların yüzde 70’i 5 yıl yüzde 30’10 yıl için yapıldığı varsayıldığında, CBH sistemi periyodunda Türkiye Cumhuriyeti Hazinesi yani vatandaşın üzerine ek 1.5 milyar ABD Doları (Ortalama 9.65 USD kuruyla 14,5 milyar TL) maliyet yüklenmiştir. Değişik olan şudur, Nureddin Nebati’nin Londra’da 8 Şubat tarihinde fon yöneticileri ile buluşması sonrasında ABD ve Türkiye Hazinesinin dolar cinsi tahvillerinin faiz farkları 550-600 baz puan seviyesindeyken Türkiye İktisat Modeli uygulamaları bu farkın temmuz ayında 875-885 baz puana kadar çıkmasına neden olmuştur’’ tabirlerini kullandı.
‘Takla Prensibi Temel Alınmış’
Altın değerleme asıllarının değiştirildiğine dikkat çeken Gürses yazısına şöyle devam etti: “Merkez Bankası’nın bilançosunda dikkat çeken ikinci nokta tekrar tıpkı haftadan itibaren, altın değerleme asıllarını değiştirerek, altın fiyatı hangi gün ya da seansta yüksekse o pahası temel alarak altın rezervlerinin döviz karşılığını yüksek göstermeye girişilmiş olmasında. Yıllardan beri izlenen uygulamada -3 Mart 2022 haftasına kadar-, Merkez Bankası altın rezervlerinin haftalık olarak değerlemesini yaparken, dolar cinsi bedelinin hesabında, Londra piyasasında haftanın son iş gününden bir evvelki günün (Perşembe) sabah seansındaki (A.M. fixing) pahası temel alıyordu. Bu kural harfi harfine uygulandı. 3 Mart haftası ve izleyen haftalarda ise şuna şahit oluyoruz; haftanın son iş gününden bir evvelki günün sabah seansı yerine, son işgünündeki kıymetler alınmaya başlıyor. Madem bilanço Cuma günkü vaziyeti gösteriyor, bu durumda Cuma günkü Londra altın kıymetinin alınması da olağan diye düşünülebilir.
Ancak Merkez Bankası yöneticileri, sabah seansı yüksekse sabahı (A.M.), öğlenden sonra seansı yüksekse öğlenden sonraki seans bedellerini (P.M.) almayı tercih etmişler. Eskisi üzere belirlenmiş sabit bir sistem yok, ‘takla prensibi’ temel alınmış. Pekala ne mi olmuş? Evvelden olduğu üzere Perşembe sabah seansı yerine Cuma gününün sabah ya da öğlenden sonrası seansının hangisi yüksekse o pahasını alarak; Merkez Bankası altın rezervleri 3 Mart haftası 248 milyon dolar, 10 mart haftası 784 milyon dolar, 17 mart haftası 765 milyon dolar daha yüksek gösterilmiş. 13 Nisan haftası ise 145 milyon dolar çıkıyor”