Ogün Akkaya
ANKARA – Merkez üssü Maraş’ın Pazarcık ve Elbistan ilçeleri olan 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki iki sarsıntıda 42 binin üzerinde kişi hayatını yitirdi. Ortalarında Maraş, Hatay, Antep, Osmaniye, Malatya, Adana, Diyarbakır, Urfa, Adıyaman, Kilis ve Elazığ’ın olduğu 11 kenti etkileyen zelzelede yıkılmış, yıkılacak ve ağır hasarlı yaklaşık 110 bin bina tespit edildi. 6 Şubat tarihindeki Maraş zelzelelerinin akabinde 21 Şubat’ta da Hatay’ın merkez üssü Defne ve Samandağ ilçelerinde 6,4 ve 5,8 büyüklüğündeki zelzele yeni can kayıplarına neden oldu.
Demokrasi ve Atılım Partisi’nin Afet Hareket Planı’nı hazırlayan Başkanlık Konseyi Üyesi Candan Karlıtekin zelzele bölgesinde yaptığı incelemeleri anlattı.
‘AFAD İCRAYI DEĞİL, STRATEJİYİ ORTAYA KOYACAK, TEK TEK SAZ ÇALMAYACAK’
Depremler sonrasında bölgede yaşanan güç ve bağlantı kopukluğunu, AFAD’ın müdahale çalışmalarındaki eksikliğini ve partisinin afetlere karşı atacağı adımları aktaran DEVA Partisi Tarım, Güç, Ulaştırma Siyasetleri Lideri Karlıtekin’in sorularımıza cevapları şu biçimde oldu:
Deprem bölgelerinde incelemelerde bulundunuz. Tabloyu kıymetlendirir misiniz?
İlk 72 saat gerçekten ferdi olarak bütün devlet yetkilileri AFAD canla başla çalışıyor buna hiç kuşku yok. Ferdî olarak kimseye bir şey söyleyemeyiz. Temel sorun bunların eşgüdümü. Yönetici kriz vaktinde gerekli. Derli toplu bir heyet tarafından 48 saat içerisinde eşgüdümün sağlanması gerekli. Yalnızca kamu vazifelileri değil, gönüllüler, sivil toplum kuruluşları ve öteki tümünün de bir merkezden yönetilmesi gerekiyordu. AFAD’ın kuruluşu bunu amaçlıyordu. AFAD icrayı değil stratejiyi koyacak ortaya, tek tek saz çalmayacak.
‘DÜZCE SARSINTISINDA ŞAŞKINA DÖNMÜŞLER’
AFAD’ın çalışmalarına yönelik tespitleriniz neler? AFAD afetlere müdahale etmek ve tedbir almak için kuruldu. Bunlar neden işlemedi?
Sadece kağıt üzerinde kaldı. Önemli bir tatbikat yapılmadı. 2019’da Pazarcık merkezli bir tatbikat yapıldı deniyor ancak raporu nerede? Rapora ulaşamıyoruz. Örneğin 23 Kasım’daki Düzce sarsıntısında büyük hasar ve mevt olmamasına karşın şaşkına dönmüşler. Hiçbir şey işlememiş.
‘SINIFTA KALDIKLARI BELLİ’
Deprem bölgesinde güç ve bağlantı altyapısı tahribata uğradı ve çöktü. Bu süreçte nasıl bir imtihan verildi? Sizce eksik neydi?
Drone’larla koyacaktın baz istasyonlarını. Seçim gezisi yaparken drone ile çekmeyi biliyorsun. Üç şirketin kendisine çeki sistem vermesi lazım. Yapacaksın bunu. Ne demek yapamıyorum? Kabul edilebilir bir durum değil. Elektrik dağıtım şirketlerinin kendilerine yüklenen sistemi idame ettirmesi ve ekstrem durumlara karşı da güçlü hale getirmesi gerekiyordu. Sınıfta kaldıkları aşikâr.
Candan Karlıtekin
‘EMASYA PROTOKOLÜ’NÜ İPTAL ETTİNİZ, YERİNE NE KOYDUNUZ?’
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın imkân ve kabiliyetleri aşikâr. Karayollarında birtakım kırıklar ve yarıklar olabilir. Bu kaçınılmaz. Türkiye Afet Müdahale Planı’nda yolların açık tutulmasına ve onarılmasına dair muhakkak merkezlerde şantiyeler var. Acil durumda ihalesiz hizmet ve mal satın alma imkanları var. Bunlar varsa lakin yapılmamışsa demek ki kağıt üzerinde kalmış. Bir yerde yol kırıldıysa oraya en yakın yerden müteahhitti ayarlayacaksın, en azından oraya stabilizeyi dökeceksin ve yolu işler hale getireceksin. Kimse asfalt dökülmesini beklemiyor aslında. EMASYA Protokolü’nü iptal ettiniz, yerine ne koydunuz? Belirli değil.
‘ALDIĞINIZ GÜL, VERDİĞİNİZ GÜL SONUCUNDA ARTIK O İNSANIN MEZARINA KARANFİL KOYACAKSINIZ’
‘İmar affı çıkarıyorum, fakat bütün konutların sarsıntıya sağlam raporu olması lazım. Zelzeleye dayanıksız olduğu tespit edilen konutlar bu af kapsamı dışında’ derseniz beşerler gidip affa girmek için rapor alacak. Alamadığı vakit binayı mühürlersin yahut bu bireylere uygun kredi ile yeni bir hayat kurmasına takviye olursun. Olumlu bir şeye dönüşebilirdi. Maksat imar affında seçimlere giderken seçmenle al gülüm ver gülüm yapmaktı. Aldığınız gül, verdiğiniz gül sonucunda artık o insanın mezarına karanfil koyacaksınız. İş mi bu?
‘BOYACI KÜPÜ DEĞİL Kİ KISIMDIR ÇIKART, ÇABUCAK TAHLİL ÜRETİLSİN’
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, zelzeleden ziyan gören bölgelerde yeni kentler yapılacağını, temel atma süreçlerinin başlayacağını söyledi. Bu sürat tartışma konusu. Ne dersiniz?
Çok ivedi bir iş yapıyorlar. Yeniden sorunu çözmek değil ‘Biz nasıl görünüyoruz?’ sorusuna yanıt arıyorlar. Kendi oy kitlesine bu imgeyi beslemek istiyorlar. Bu yanlış. Uzunluğuna fay atığı olmuş ve oturmamış. Jeoloji mühendisleri, yeni fay kırıklarına karşı uyarıyor. Bunların tespitinin yapılması lazım. Genel jeolojik yapı bir netleşsin. Taban etütleri yapılsın. Ona nazaran projeler yapılsın. Boyacı küpü değil ki kısımdır çıkart, çabucak tahlil üretilsin. Seçimler bu haziran ayında değil de 2024 Haziran ayında olsaydı o vakit tahminen bu kadar ivedi etmezlerdi. Seçim olduğu için ortaya bir an önce performans koymak istiyorlar. Lakin bu performans olmaz. Her şeyi adım adım yürütmeniz lazım.
‘SİZDEN EVVEL YAPILAN YAPILARIN REHABİLİTASYONU VE ZELZELEYE DİRENÇLİ OLMASI İÇİN NE YAPTINIZ?’
Siz iktidara geldikten sonra yapılan konutların ne kadarı yıkıldı, ne kadarı yıkılmadı? Bu türlü bir bilgi elinizde var mı? Tayyip Beyefendi İstanbul Büyükşehir Belediye Lideri iken ben daire lideriydim. İstanbul’un bahtına hükmettiniz. 20 yılda Türkiye’nin yazgısına hükmettiniz. Sizden evvel yapılan yapıların rehabilitasyonu ve sarsıntıya dirençli olması için ne yaptınız? Tek imza ile her şeyi yapabilen bir insan neredeyse hukuk tanımıyor. Ne yaptınız? Yıkılması mümkün görülen binaları en azından mühürleyebilirdiniz. Bu arkadaşların siyaseti perakende siyaset, toptan bir siyaset değil. Tek tek hususlarla uğraşıyorlar. Sen memleketi yönetiyorsun, her şeyin birbiriyle ilişkisi var.
‘İŞİN İÇİNDE TAKSİRİ OLANLARIN TASFİYE EDİLMESİ LAZIM’
Acil olarak ne öneriyorsunuz?
Acil olarak bu arkadaşların derhal millet tarafından tasdiknamesinin verilmesini öneriyoruz. Zira bu arkadaşlar kaldığı sürece Türkiye’nin bu hale gelmesinde muvaffakiyetleri olduğu üzere büyük kusurları da bu arkadaşlarla yapışık vaziyette. Bu arkadaşlar devam ederse sıkıntıların kök nedenlerine ulaşamayız. İşin içerisinde taksiri olanların millet tarafından tasfiye edilmesi lazım.
‘MARMARA ZELZELESİNDEN ETKİLENECEK BÖLGELER İÇİN YASA ÇIKMASI LAZIM’
Olası İstanbul sarsıntısı için ne üzere çalışmalarınız var?
‘Hayat İstanbul’ isminde bir projemiz var. Temeli, ‘Marmara sarsıntısı kapıda’ diyoruz. İstanbul’u sarsıntıya hazırlamamız lazım. İstanbul’un zelzeleye sağlam ya da dayanıksız yerleri muhakkak. En zayıf noktalardan başlayarak 10 yıl içerisinde yapı stokunu güçlendirmeyi, mümkün değilse yenilemeyi düşünüyoruz. Zelzele tespitiyle yıkılacak binalar tespit edildiği vakit 10 yıl beklemeye gerek yok tabi. Onları bir kez mühürleyeceksin. İstanbul’da okulların mühürlenmesi de bu noktada hakikat bir karar. Bunun üzere oturulamayacak binalar tespit edilebilir ve 10 yıl içerisinde bu doku iyileştirilebilir. Açığa çıkacak mülkiyet problemlerini da özel bir kanunla ele almak lazım. Tahminen bir Marmara zelzelesinden etkilenecek bölgeler için yasa çıkması lazım. Bu da ivedilikle çıkamaz.
‘BİNALARINI AFETLERE KARŞI DİRENÇLİ HALE GETİRENLERE TEŞVİKLER VERECEĞİZ’
Hazırladığınız aksiyon planı afetlere karşı nasıl tedbirler içeriyor?
Merkezi yönetimin afet idaresi ile ilgili yetkilerini ‘yerinden yönetim’ unsurunu temel alan bir yaklaşımla yine düzenleyeceğiz. Afet idaresi kurumlarını yeni bir bakış açısıyla yereli öne çıkararak yenileyeceğiz. Afet Çerçeve Kanunu çıkararak afet hukuku bağlamında afet mevzuatını tüm taraflarıyla tekrar düzenleyeceğiz. Risk azaltma bu işin temeli, yerelden çözülmesi gerekiyor. Kentsel ve kırsal yenileme çalışmaları yapacağız. Her bir belediyeye risk azaltma planları yapma mecburiliği vereceğiz ve gaye koyacağız.
‘ARAÇLARDA OLDUĞU ÜZERE KONUTLAR İÇİN DE PERİYODİK MUAYENE ÖNERİYORUZ’
İtfaiye teşkilatlarımızı güçlendireceğiz. İstekli arama kurtarma gruplarını lokal itfaiye teşkilatlarında örgütleyeceğiz. Her itfaiye teşkilatı, bölgedeki gönüllülerin eğitiminin, arama kurtarma çalışmalarına hazır hale getirilmesinin sorumlusu olacak. Sivil toplum kuruluşlarının AFAD ile çalışabilmesine eğileceğiz. Muhtarlara afet idaresinde rol vereceğiz. Onlara gerekli teçhizatı sağlayacağız. Afete nazaran farklı gereçleri vereceğiz. İmar aflarının çıkarılmasına katiyen son vereceğiz. Binalarını afetlere karşı dirençli hale getirenlere teşvikler vereceğiz. Binalara tıpkı araç muayenelerinde olduğu üzere periyodik muayene öneriyoruz. Muayene sistemi konutlarda da uygulanabilir. Yalnızca bu bizim yayınladığımız tarihte yürürlüğe girseydi kolon kesmeden ötürü yıkılan münferit binalar kurtulmuş olurdu. Yapıların belli devirlerde incelenmesi için mevzuatı düzenleyeceğiz.